sartr ve selmixanim yaqub

1968-ci ilin Paris baharindan duz qirx il otur. qirx il bundan evvel paris kucelerinde qurulmush barrikadalarda ozunden qirx yash cavan telebelerle yanashi 63 yashli Sartr da var idi.

2008-ci ilde azerbaycan telebeleri barrikada qurmurlar ve eger barrikada qursaydilar bele her hansi bir ozune ziyali deyen azerbaycanli, meselen el ashigi zelimxan yaqub hec vaxt hemin barrikadada olmayacaqdi. Bu selmixanim yaqubla Sartrin ferqi deyil, bu azerbaycan ile Fransanin ferqidir.

Sorbonna universitetinin telebelerini kucelere cixaran ideyalar ve entuziazm BDU telebelerinde hec vaxt olmayib. Yeri gelmishken, 1968-ci il telebe qiyaminin shuarlarindan biri mehz bele idi:” inqilabi qalstukla elemirler”. BDU dunyanin hemin o unikal universitetidir ki 18-20 yashli telebeler qara kostyum ve qalstukda, qizlar dikdaban ayaqqabida dersde gelirler. Maraqlidi, azadliq bezen cox xirda sheylerden bashlayir ve cox xirda sheylere fikir vermeyende de itirilir. “biz lazimsiz sheyleri daha cesaretle isteyirik, neinki vacib olanlari. Ona gore de lazimsiz sheylerden imtina etmeye bashlayanda vacib olanlardan da imtina etmeye bashlayiriq”—Xofferin geldiyi neticelerden biri de budur.

Sartr o adam idi ki de Qoll onun haqqinda demishdi:” Sartra toxunmayin, o Fransanin vicdanidir.” selmixanim yaqub ve ya ozune ziyali deyen hansisa bir azerbaycanli haqda neinki president, adi bir azrbaycanli da bunu deye bilermi? Eksine , selmixanim yaqub ozu meselen bele bir fraza fikirleshe biler:” prezidente toxunmayin, azerbaycan onundur.” Qarshisina bir stekan cay qoyub agac kolgsine uzanaraq Dede Elesgerin yaniq shekilde qizlara yazdigi bayatilari ezberden demekle, heyder eliyev haqda poemalar yazmaqla ozune ev eshik duzeltmish, mashin almish, parlamentde yer dilenmish birisi ile barrikadada dayanan 63 yashli Sartri muqayise etmek ve her ikisine de ziyali demekden daha insafsiz ne dushunmek olar ki.

Azerbaycanda da Sartr dogulurmu? Dogulur, amma o Sartr ola bilmir. Azerbaycandaki Sartri ushaq vaxtindan kuceye futbol oynamaga gonderirler, mektebde muellim tuturlar ki ingilis dilinden hazirlashdirsin, universitete girende 5 kostyum , 7 qalstuk alirlar, diplom alan kimi bashiahsagi bir qiz tapib “Lacinim” shadliq evinde toy vurdururlar, toydan 9 ay sonra Sartrin ushagi olmasa mehlede pis baxirlar, elinde kitab gorende soz atirlar—bir sozle uzagi 25 yahsina catanda Sartrdan abbaseli duzeldirler ve belelikle heyat davam edir.

Azerbaycanda Sartr olmaq Aqshin demishken “Janna d’Arkla emishmek qeder aglasigmazdir” . Azerbaycanda en yaxshisi selmixanim yaqub olmaqdir, bir shertle ki bacarasan.