ad gunu

Ana, getdin izin qaldi

Qelbimizde mehebbetin

Dilimizde sozun qaldi…
(bir qebrin ustundeki sherden)



I don't know why I'd - rather be dead than cool

(bu ise Nirvananin “stay away” mahnisindandi)

Bu gun Boyuk Fransa inqilabinin bash vermesinden ne az , ne cox ---219 il kecir.

219 il evvel fransizlar dunyanin tarixini deyishdiler. Aradan kecen 219 ilde fransizlarla azeriler arasindaki ferq demek olar ki deyishmeyib. Fransizlar yene de dunyanin tarixini deyishir ve yeni tarxi yazirlar, biz ise yene de cayxanada oturub qerbin medeniyyeti sherqden ogurladigi haqda dushuk sohbetler eleyirik.

Fransa yene dahiler yetishdirir, biz ise en yaxshi halda ashiqlar, tamadalar ve meyxana ustalari istehsal edirik. Bizim hele 1789-ci il Fransasina catmagimiza olmayan yerde 219 il vaxtimiz var.

Fransada niye gore inqilab oldu? Niye gore azerbaycanda hec vaxt inqilab olmayib ve olmayacaq? Cunki Fransada inqilabi hazirlayan dahiler var idi, Fransa inqilabi Russodan, Volterden, Didrodan bashlamishdi. Azerbaycanda inqilabi ideyalarin, proqressiv fikirlerin dashiyicalari kim ola bilerdi –belke ashiq elesger, molla penah vaqif, molla veli vidadi (ters kimi hamisi molla olub) qoyun dalinca qacan azerbaycan camaatina felsefi sohbetler eleyecekdiler? Bu milletin shairi de ozu kimi yaniqdi, gormemishdi, geride qalmishdi, arvad dalinca baxib hesretle udqunandi. Vaqifin sherlerini oxumaq kifayetdi ki azerbaycan camaatina nifret edesen---adam bir sherinde qadin bedeninde olan butun orqanlarin adini cekib agzinin suyunu axidir. Bizimkiler Volter cehennem hec Markiz de Sad olmaga da yaxinlasha bilmeyibler. Fransa inqilabi Marati, Robespyeri, Dantonu, Sen Justu yetishdirdi. Bizde bash veren caxnashmalar vaxti ise mamedler, isalar, ebulfezler meydana atilmishdilar. Fransa inqilabinin rehberleri varlilarin emlakini musadire etdikleri, kilsenin hakimiyyetine son qoyduqlari halda 1918-20 ci illerde resulzadenin cumhuriyyetinin ordusunda bir nefer bele varli ve tacir ovladi yox idi. AXC-Musavat hakimiyyeti dovrunde 70 illik sovet hakimiyyeti dovrunde qurulanlar ugurla mehv edildi. Bize inqilab yarashmir--- -onu da ozumuze layiq shekilde edirik.

Ayaqqabisiz, silahsiz fransiz esgerleri marselyoza oxuyaraq Avropani feth edirdiler. Bizimkiler ev-eshiklerini qoyaraq bir gulle de atmadan qoyun quzunu goturub birbasha Bakiya telesirdiler— torpaqlarini ermeniye verib camaatin evini ishgal elemeye qacirdilar.

Fransa inqilabi dunyaya tek yaxshilari yox, pisleri de tanitdi. Jozef Fusheni, Taleyrani, Barrasi, Sieyesi---satqinlar i, xeyanetkarlari, axmaqlari biz hemin inqilabin tarixinden oyrenmishik. Amma fezail agamali ve ya zahid orucun hereketlerini baxarken Taleyran ve Fushe siyasetde exlaq ve deyerlerin en sadiq temsilcileri kimi gorunerdiler.

Tarixin yaddashina Lion celladi kimi yazilmish Kollo de Erbua azerbaycanin bir cox polis serjantlarina merhemet numunesi ola bilerdi.

Maraqlidi, sade fransiz hansi sebebden inqilab eledi? Pis yashayirdi? De Tokvil yazirdi ki1789-cu il inqilabindan sonra hec vaxt Fransanin milli rifahi inqilaba qeder olan iyirmi il erzindeki kimi suretle yaxshilashmamishdi. Onun fikrince :” oz veziyyetleri ne qeder yaxshilashirdisa, fransizlar onu bir o qeder dozulmez hesab edirdiler.” Sade azerbaycanlinin sosial veziyyeti yaxshilashanda o inqilab haqda yox, toy elemek, reqsane ve “ag coreyim” shadliq evi haqda dushunmeye bashlayir. Qullar azadligi sevmirler. Xoffer haqli idi:” Qullar yoxsuldurlar, amma quldarligin genish yayildigi ve mohkemlendiyi yerlerde kutlevi herekatin bash qaldirmasi ehtimali azdir. Qullar arasinda olan mutleq beraberlik, onlarin yashayish yerlerinde olan kommunal meishetin beraberliyi—butun bunlar shexsi naraziligin bash vermesini istisna edir. Qullarin cemiyyetinde ixtilaf yaradanlar-- --ya yenice qul halina salinanlar, ya da qulluqdan azad edilenler olur. Tezece azad olmush qul ucun verdish olunmamish azadliq --- onun naraziliginin kokunde duran bashlica sebebdir.”